Każdy twórca powinien wiedzieć czym naprawdę są osobiste prawa autorskie do utworu. Najczęściej popełnianym naruszeniem praw autorskich jest plagiat, czyli naruszenie osobistych praw autorskich do utworu. Ustalimy co mieści się w tym pojęciu, jaki zakres praw to prawa osobiste i przede wszystkim czy możliwy jest ich transfer na inne podmioty praw osobistych.
Prawo autorskie do utworu bardzo często dzielone jest na majątkowe i osobiste. Podział ten jest jednym z kluczowych podziałów praw autorskich i od razu wskazuje na ich najważniejsze cechy. Z jednej strony są one nierozerwalnie związane z twórcą, a z drugiej strony ich bardzo ważnym elementem jest konkretna wartość materialna. Polecam jednak każdemu twórcy aby zastanowił się nad tym czym tak naprawdę są osobiste prawa autorskie i co można z nimi zrobić.
Czym są osobiste prawa autorskie?
Osobiste autorskie prawa do utworu są zbiorem uprawnień, które przysługują twórcy danego utworu. Jeśli mówimy o autorskich prawach osobistych należy wskazać na następujące cechy:
- Nieograniczone w czasie, prawa osobiste nie wygasają po upływie 70 lat od śmierci twórcy.
- Nierozerwalnie związane z osobą twórcy, możliwość ich przeniesienia w drodze umowy na inne podmioty jest wyłączona.
- Są sposobem wyrażenia więzi twórcy z dziełem.
- Można umówić się z twórcą, że nie będzie realizował swojego prawa osobistego do utworu.
Jakie konkretnie uprawnienia mieszczą się w autorskich prawach osobistych?
- Prawo do oznaczenia autorstwa – wskazania siebie jako autora dzieła i oczekiwania, że inne podmioty również uszanują to uprawnienie twórcy.
- Prawo do zachowania integralności utworu – uprawnienie twórcy do kontroli czy w ramach procesu np. publikacji, wydawania dzieła nie doszło do zbyt daleko idących zmian, które pozostają niezgodne z główną ideą twórcy.
- Prawo do decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu utworu – to autor decyduje o pierwszej publikacji utworu, formie, czasie i miejscu.
- Prawo do kontroli w zakresie sposobu wykorzystywania utworu.
Dlaczego osobiste prawa autorskie są takie ważne?
Ciekawe jest to, że w większości umów dotyczących przeniesienia praw autorskich, w ogóle nie wspomina się o prawach osobistych. Trudno stwierdzić z jakiej przyczyny, zachęcam jednak do zwracania uwagi na ten temat niezależnie od tego czy jesteś twórcą, czy chcesz nabyć prawa autorskie do jakiś utworów. W zależności od tego jaki cel chcesz osiągnąć, uregulowanie tej kwestii może okazać się kluczowe. Na przykład jeśli zawierasz umowę na podwykonawstwo z twórcą – w ramach tej umowy chcesz nabywać określone utwory, aby później je odsprzedać dalej jako produkt własny, to musisz zadbać o odpowiednie uregulowanie kwestii autorskich praw osobistych do utworu.
Czy można sprzedawać autorskie prawa osobiste?
Odpowiem krótko – nie. Prawa osobiste jako związane ściśle z osobą twórcy nie podlegają regułom przenoszenia ich w drodze postanowień umownych. Niezależnie od wszystkiego one zawsze zostają przy twórcy. Jednak może to być duże utrudnienie, ponieważ reguły rynku są brutalne. Czasami twórca świadomie tworzy na zlecenie i warunkiem umowy jest to, że twórca nie będzie się oznaczał jako autor i nie będzie wymagał oznaczania swojego autorstwa od firmy, która dany utwór kupiła. Czy takie rozwiązanie jest legalne ? Tak i jest to odpowiedź rynku i biznesu na brak możliwości transferowania praw osobistych na inne podmioty w ramach umów sprzedaży i innych. Innymi słowy strony takiej umowy umawiają się, na podstawie umowy wprowadzają określone zobowiązania, które nie prowadzą do przeniesienia praw, ale dają poczucie uregulowania wzajemnych relacji w wystarczający sposób.
Podsumowanie.
Temat autorskich praw osobistych jest bardzo ciekawy i wbrew pozorom bardzo często znajduje praktyczne zastosowanie w naszym życiu. Warto się nad nim pochylić, zwłaszcza w sytuacji gdy podpisujecie jakąkolwiek umowę prawnoautorską. Ten temat może być ważny zarówno dla twórcy, który sprzedaje, udziela licencji, jak również dla podmiotu, który nabywa prawa lub staje się licencjobiorcą.
Jeśli zainteresował Cię ten temat, masz pytania i wątpliwości – napisz do mnie: biuro@aleksandramiskiewicz.pl.
